Migrena

Migrena to zaburzenie neurologiczne, które powoduje silne, pulsujące i jednostronne bóle głowy. Mogą im towarzyszyć nudności, wymioty i nadwrażliwość na światło.

Objawy migreny

Migrena u każdego przebiega inaczej. Wiele osób doświadcza jej etapami:

Faza prodromalna – może się zacząć od kilku godzin do kilku dni przed bólem głowy. Około 60% osób cierpiących na migrenę doświadcza takich objawów jak: wrażliwość na światło, dźwięk lub zapach, uczucie zmęczenia, zachcianki żywieniowe lub utrata apetytu, zmiany nastroju, zwiększone pragnienie, wzdęcia i zaparcia lub biegunki.
Aura – jej objawy są wywoływane przez układ nerwowy i często wpływają na widzenie. Zazwyczaj zaczynają się stopniowo w ciągu 5 do 20 minut i trwają krócej niż godzinę. Aura może mieć wiele postaci: zaburzenia widzenia (czarne punkty, mroczki, faliste linie, błyski światła, widzenie tunelowe, nagła utrata wzorku), mrowienie lub drętwienie po jednej stronie ciała, zaburzenia mowy, uczucie ciężkości w rękach lub nogach, dzwonienie w uszach, zaburzenia w dobieraniu zmysłów (czucia , węchu, smaku).
Atak migreny – często zaczyna się od tępego bólu głowy, który przechodzi w pulsowanie. Zazwyczaj nasila się przy wysiłku fizycznym. Ból może przesuwać się z jednej strony głowy na drugą, być z przodu głowy lub sprawiać wrażenie, że jest w całej głowie. U około 80% osób pojawiają się też mdłości, a u około 50% wymioty. Może się również pojawić bladość, potliwość oraz omdlenia. Większość migren mija po około 4 godzinach, ale zdarza się, że ciężkie migreny trwają dłużej niż 3 dni. Częstotliwość ataków migreny u każdego jest inna – niektórzy je mają co kilka dni, a inni raz lub dwa razy w roku.
Faza postdromalna – może trwać jeszcze dzień po bólu głowy. Objawy obejmują: uczucie zmęczenia lub znużenia, obniżenie nastroju, bóle mięśni lub osłabienie siły mięśniowej, zachcianki żywieniowe lub utrata apetytu.

Przyczyny migreny

Przez wiele lat naukowcy uważali, że migreny są spowodowane zmianami w przepływie krwi w mózgu. Obecnie wiemy, że może to przyczyniać się do powstawania bólu, ale nie jest jego przyczyną. Podejrzewa się, że migrena zaczyna się od nadmiernie aktywnych komórek nerwowych, które wysyłają sygnały do nerwu trójdzielnego, powodując ból w obrębie głowy i twarzy. W ten sposób organizm uwalnia substancje chemiczne, takie jak serotonina i peptyd związany z genem kalcytoniny (CGRP). CGRP powoduje obrzęk naczyń krwionośnych w mózgu. Neuroprzekaźniki wywołują wtedy stan zapalny i ból.

Czynniki ryzyka migreny

Szacuje się, że 8 milionów Polaków cierpi z powodu migreny. Niektóre czynniki mogą zwiększyć prawdopodobieństwo jej wystąpienia:

płeć – kobiety są trzykrotnie bardziej narażone na migreny niż mężczyźni
wiek – większość ludzi zaczyna mieć migreny między 10 a 40 rokiem życia. Jednak wiele kobiet zauważa, że ich migreny stają się lżejsze lub ustępują po 50 roku życia.
predyspozycje rodzinne – u czterech na pięć osób cierpiących na migreny występuje ona w rodzinie. Jeżeli u jednego z rodziców występowały tego typu bóle głowy, dziecko ma 50% szans na ich „odziedziczenie”. Jeżeli oboje rodzice je mają, ryzyko wzrasta do 75%.
inne choroby – depresja, lęki, choroba dwubiegunowa, zaburzenia snu i epilepsja mogą zwiększyć ryzyko migren.

Czynniki sprzyjające migrenie:

Zmiany hormonalne – wiele kobiet zauważa, że bóle głowy pojawiają się w okolicach miesiączki, w ciąży lub podczas owulacji. Migreny mogą być również związane z menopauzą, hormonalną kontrolą urodzeń lub hormonalną terapią zastępczą.
Stres (zwłaszcza przewlekły) – wpływa na uwalanie substancji chemicznych w mózgu, które mogą powodować zmiany w naczyniach krwionośnych, co może prowadzić do migreny.
Niektóre produkty spożywcze i napoje – sery dojrzewające, alkohol i dodatki do żywności, w szczególności azotany (wędliny, kiełbasy, wędzonki) i glutaminian sodu.
Pomijanie posiłków.
Kofeina – w zbyt dużej lub zbyt małej ilości, może powodować bóle głowy. Kofeina sama w sobie może być lekiem na ostre migreny.
Zmiany pogody – fronty burzowe, zmiany ciśnienia powietrza, silne wiatry lub zmiany wysokości.
Silne bodźce zmysłowe – głośne dźwięki, jasne światła i silne zapachy.
Leki rozszerzające naczynia krwionośne.
Aktywność fizyczna oraz seks.
Palenie lub waporyzacja tytoniu.
Zaburzony rytm dobowy – za mało lub zbyt dużo snu może wywoływać migreny.

Rodzaje migreny

Istnieją różne rodzaje migreny. Najczęściej spotykane to migrena z aurą (zwana też klasyczną migreną) i migrena bez aury (lub migrena zwykła). Inne rodzaje to:

Migrena menstruacyjna – występuje wtedy, gdy ból głowy związany jest z miesiączką. Zaczyna się zwykle 2 dni przed miesiączką i trwa do 3 dni po niej. W innych porach miesiąca mogą również występować inne rodzaje migreny, ale migreny menstruacyjne zazwyczaj nie mają aury.
Migrena bez bólu – ten typ nazywany jest również migreną acefaliczną. Objawy aury występują bez bólu głowy. W rzeczywistości aura jest zazwyczaj głównym objawem ostrzegawczym tego typu migreny. Mogą występować mdłości i inne objawy migreny. Migrena bez bólu trwa zazwyczaj krótko: około 20–30 minut.
Migrena przedsionkowa – objawia się problemami z utrzymaniem równowagi, zawrotami głowy, mogą wystąpić nudności i wymioty, zazwyczaj pojawia się ból głowy. Ten typ występuje zwykle u osób, które w przeszłości miały chorobę lokomocyjną.
Migrena brzuszna – powoduje ból brzucha, nudności i wymioty. Występuje często u dzieci i z czasem może przekształcić się w klasyczną migrenę.
Migrena hemiplegiczna – charakteryzuje się krótkim okresem paraliżu lub osłabienia po jednej stronie ciała. Może wystąpić: drętwienie, zawroty głowy lub zmiany w widzeniu. Objawy te mogą być również oznakami udaru, dlatego należy niezwłocznie zadzwonić pod numer alarmowy 112 w razie powyższych objawów.
Migrena oczna – znana jest również jako migrena siatkówkowa. Powoduje krótkotrwałą, częściową lub całkowitą utratę wzroku w jednym oku oraz tępy ból za okiem, który może rozprzestrzeniać się na resztę głowy. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek zmian w widzeniu należy niezwłocznie zwrócić się po pomoc lekarską oraz skonsultować się z lekarzem okulistą.
Migrena z aurą pnia mózgu – przed bólem głowy mogą wystąpić zawroty głowy, dezorientacja lub utrata równowagi. Ból może promieniować do tyłu głowy. Objawy te zwykle zaczynają się nagle i mogą im towarzyszyć trudności w mówieniu, dzwonienie w uszach i wymioty. Ten rodzaj migreny jest silnie związany ze zmianami hormonalnymi i dotyczy głównie młodych dorosłych kobiet. Również w tym przypadku należy niezwłocznie zadzwonić pod numer alarmowy 112 w celu wykluczenia udaru w warunkach szpitalnych.
Status migrenowy – to ciężki rodzaj migreny, który może trwać ponad 72 godziny. Ból i mdłości są tak silne, że może być konieczna wizyta w szpitalu. Czasami może być spowodowana przez leki lub ich odstawienie.
Migrena oftalmoplegiczna – powoduje ból oraz paraliż mięśni wokół oka. Jest to nagły przypadek medyczny, ponieważ objawy mogą być spowodowane również przez ucisk na nerwy za okiem lub przez tętniaka. Inne objawy to opadające powieki, podwójne widzenie oraz inne zmiany w widzeniu.

Częstotliwość migreny

Lekarze dzielą migreny na trzy poziomy częstotliwości.

Migrena epizodyczna – pojawia się co jakiś czas, 1–2 razy w tygodniu lub rzadziej.
Migrena epizodyczna o wysokiej częstotliwości – występuje od 8 do 14 dni w miesiącu. Nie każdy ból głowy musi być typowo migrenowy.
Migrena przewlekła – bóle głowy występują przez ponad 15 dni w miesiącu, a 8 z tych dni ma typowe cechy migreny, takie jak: natężenie umiarkowane do silnego, ból po jednej stronie głowy, pulsujący charakter, dolegliwości nasilają się przy aktywności fizycznej (chodzeniu), występują mdłości lub wymioty, pojawia się nadwrażliwość na światło i dźwięk.

Co zrobić, jeśli cierpisz z powodu bólu głowy?

Kiedy należy zadzwonić pod numer alarmowy 112, aby wezwać karetkę:

Przy pierwszym epizodzie silnego i nagłego bólu głowy – należy wykluczyć udar lub tętniaka.
W przypadku bólu głowy ze sztywnością karku, gorączką, wymiotami.
Jeśli występują zaburzenia widzenia, drętwienie, porażenie lub osłabienie połowy ciała, trudności w mówieniu, lub inne nowe objawy neurologiczne – należy bezwzględnie wykluczyć udar na oddziale szpitalnym.

Kiedy można skontaktować się z lekarzem?

Jeżeli ból głowy nawraca.
Jeśli zmienia się częstotliwość bólów głowy.
Gdy bóle głowy utrudniają pracę lub życie osobiste.
Jeśli zmienił się charakter bólu – pacjent może chorować na więcej niż jeden typ bólu głowy naraz.

Jak przygotować się do wizyty:

Warto prowadzić dziennik w celu monitorowania: częstotliwości, objawów i zauważonych czynników wyzwalających bóle głowy.
Zapisać z jaką częstotliwością bóle występowały przez ostatnie 3 miesiące.
Zapytać się innych członków rodziny o występowanie bólów głowy.
Przygotować dokładną listę wszystkich obecnie przyjmowanych leków i suplementów diety oraz leków, które były stosowane wcześniej w leczeniu bólów głowy.
Przynieść wcześniejszą dokumentację medyczną wraz z badaniami dodatkowymi (jak EEG lub tomografia komputerowa mózgu).

Leczenie migreny

W leczeniu migreny epizodycznej mogą pomóc leki dostępne bez recepty zwierające niesteroidowe leki przeciwzapalne, paracetamol lub kofeinę, najskuteczniejsze są leki złożone zawierające kilka substancji. Niestety środki przeciwbólowe dostępne bez recepty mogą również nasilić ból głowy. W przypadku zbyt częstego ich stosowania może dojść do nawrotu bólu głowy lub uzależnienia. Leki dostępne bez recepty nie powinny być stosowane dłużej niż 2 dni w tygodniu.
Leki przeciwwymiotne – mogą być stosowane w postaci doustnej, czopków lub zastrzyków.
Złotym standardem leczenia migren są tryptany. Jest to grupa leków, które przerywają napad migreny, jednak nie są pozbawione działań ubocznych. Również ta grupa leków nie powinna być nadużywana. Dotychczas tryptany dostępne były wyłącznie na receptę, od 2023 można kupić pierwszy tryptan (almotryptan) bez recepty. Nadużywanie tryptanu również może prowadzić do polekowego bólu głowy.
Antagoniści receptora CGRP – nowa grupa leków przeciwmigrenowych wykazująca wysoką skuteczność i niewiele skutków ubocznych. Jedynym dostępnym w Polsce preparatem jest rimegepant, największym problemem jest wciąż wysoka cena leku.
Leki profilaktyczne – jeżeli inne sposoby leczenia nie działają, bóle głowy są silne lub występują co najmniej cztery dni migrenowe w miesiącu, można rozważyć leczenie profilaktyczne. Leki profilaktyczne przyjmuje się regularnie, aby bóle głowy były mniej dotkliwe lub rzadsze. Jest to bardzo różnorodna grupa leków obejmujące preparaty: przeciwpadaczkowe, niektóre leki przeciwdepresyjne, leki na nadciśnienie (beta-blokery i sartany), oraz nowoczesne leki biologiczne działające przez receptor CGRP (erenumab , fremanezumab i galcanezumab).
Terapia toksyną botulinową – jest uznaną metodą leczenia migreny przewlekłej.
Dostępne są również urządzenia do elektrostymulacji nerwu trójdzielnego takie jak Cefaly lub Paingone Qalm. Aparaty te mają dwa programy: profilaktyczny oraz doraźny w razie bólu. Inny stymulator, gammaCore, wysyła łagodny sygnał elektryczny do włókien nerwu błędnego w szyi, aby złagodzić ból i zapobiec migrenom.

Środki domowe, które mogą złagodzić migrenę:

odpoczynek z zamkniętymi oczami w ciemnym, cichym pomieszczeniu
położenie chłodnego kompresu lub okładu z lodu na czoło
picie dużej ilości płynów.

Co można zrobić, aby zapobiec migrenom?

Zidentyfikować czynniki wyzwalające i ich unikać. Prowadzić dziennik objawów, aby dowiedzieć się, co jest ich przyczyną.
Kontrolować stres – pomocne mogą być techniki relaksacyjne takie jak medytacja, joga i ćwiczenia oddechowe.
Odżywiać się regularnie.
Pić duże ilości płynów.
Dużo odpoczywać.
Regularnie uprawiać umiarkowane ćwiczenia fizyczne.
Jeżeli migreny pojawiają się w okolicach miesiączki lub jeżeli zmiana stylu życia nie pomaga, należy zapytać lekarza o leki profilaktyczne.